گزارش چهار وبینار پیرامون بحران معاصر ادبیات در فرانسه

‏گزارش چهار وبینار پیرامون بحران معاصر ادبیات در فرانسه‏

گزارش وبینارهای سال 1399 پیرامون بحران معاصر ادبیات در فرانسه که به همت کمیتة تخصصی زبان فرانسه گروه زبان‌های خارجی شورای بررسی متون پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به زبان فرانسه برگزار شد را در ادامه بخوانید:

از سال های آغازین سدة بیست و یکم میلادی شاهد انتشار مجموعه ای از جستارها و کتابها در کشور فرانسه هستیم که پیرامون بحران ادبیات، پژوهش های ادبی و نقد ادبی سخن می گویند. در همین راستا، چندین نشست علمی و سمینار تخصصی نیز در فرانسه برگزار شده است که مهمترین آنها به سال 2015 میلادی برمی گردد. گزارش این همایش علمی نیز در قالب دو کتاب به چاپ رسیده است. مضمون بحران ادبیات همروزگار ادبیات در کشور فرانسه کمیتة تخصصی زبان فرانسه گروه زبان‌های خارجی شورای بررسی متون پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی را بر آن داشت تا با همکاری گروه زبان و ادبیات فرانسه دانشگاه بوعلی سینا چندین وبینار با حضور اندیشمندان، نویسندگان و منتقدان فرانسوی برگزار نماید. در سال 1399 چهار نشست تخصصی در این زمینه برگزار شد.

نظر به اینکه تودوروف در جستار کوتاهی تحت عنوان ادبیات در مخاطره خاستگاه بحران همروزگار ادبیات و بهویژه بحران امروزی آموزش ادبیات را در مطالعات صورتگرا و ساختارگرا می داند، کمیتة تخصصی زبان فرانسه اولین وبینار خود را با یک زبانشناس برگزار کرد زیرا زبانشناسی ساختارگرای سوسور نقشی بنیادین در شکل گیری ساختارگرایی و مطالعات متنگرا و درونمان به ادبیات داشته است. کشف دستنوشتههای جدید فردینان دوسوسور در سالهای پایانی سدة بیستم و چاپ آنها در سال 2002 تحت عنوان نوشتههای زبانشناسی عمومی بحث های مهمی را پیرامون نوشته های پیشین سوسور و به ویژه دورة زبانشناسی عمومی بهراه انداخت و بسیاری را وادار کرد تا به خوانش مجدد اندیشه های زبانشناس سوئیسی مبادرت ورزند. برای آشنایی بیشتر مخاطبان فارسی زبان با این کتاب جدید سوسور و مقایسة مضمون ها و مفهوم های اصلی آن با اندیشه های سوسور پیشین، نشستی با نام «دو سوسور زبان، گفتار و گفتمان» با حضور دریس ابللی، استاد دانشگاه لورن، زبانشناس و نشانه-معناشناس فرانسوی، 3 آذرماه برگزار شد. به زعم استاد ابللی، نوشته های جدید سوسور نشان میدهند که سوسور از همان ابتدا بر بعد گفتار و گفتمان زبان اصرار داشته است و برخی خوانشهای خاص از دورة زبانشناسی عمومیدر ترویج این اندیشه که سوسور بعد فردی زبان را نادیده میگرفته است نقش داشته اند.

دومین وبینار بینالمللی بحران معاصر ادبیات با حضور فرانسوآ بن، نویسنده، ناشر و مترجم فرانسوی با عنوان «عصر پساکتاب» در تاریخ 5 آذرماه برگزار شد. از آنجا که برخی از صاحبنظران تغییر و تحول جامعه و به‌ویژه پیشرفت فناوری در حوزة تصویر را یکی از خاستگاه های بحران کتابخوانی و ادبیات میدانند، در نشست دوم از نویسندة کتاب دوران پساکتاب درخواست شد تا پیرامون پیدایش و تحول صنعت کتاب و کتابخوانی با مخاطبان ایرانی خود سخن بگوید. به باور فرانسوآ بن، پیدایش تکنولوژی های جدید در درازنای تاریخ موجب شده است که همواره انگاره هایی چون نویسنده، مولف، خواندن، تاویل و خواننده دچار دگرگونی شوند. مهم‌ترین ویژگی دوران پساکتاب این است که دیگر نویسنده جایگاهی را در سدههای نوزدهم و بیستم کسب کرده بود از دست داده است. با پیدایش رایانه، اینترنت و عصر دیجیتال و چندرسانه ای انگارة خواندن و خلق اثر ادبی دچار دگرگونی شده است؛ بهنوعی فردیت در آن از بین رفته است و ما دیگر امروزه بیشتر با کارگاه‌های آموزش شگردهای نگارش کتاب و حتی مفاهیمی چون خلق دست جمعی کتاب و متن ادبی سر و کار داریم.

در سومین نشست کمیته تخصصی زبان فرانسه با عنوان «بحران یا نوزایی ادبیات معاصر« در تاریخ 11 آذرماه، با حضور الکساندر ژِفِن، استاد دانشگاه و مدیر پژوهش در مرکز ملی پژوهش های علمی در دانشگاه پاریس 3 برگزار گردید، وی برخلاف بسیاری از منتقدان ادبی، پیرامون کارکردهای ادبیات در دوران هم روزگار سخت گفت. او پس از ارائة تصویر کاملی از رمان های امروز فرانسه، خاطر نشان کرد که ادبیات هم روزگار، برخلاف نوشته های نویسندگانی چون مالارمه و رمان نو، برخلاف برداشت صورتگرایی و ساختارگرایی از ادبیات، در پیوند مستقیم با دنیای واقعی قرار دارد و به انسان مدرن در فهم بهتری از دنیای پیرامون او و در حل مشکلات امروزی او یاری می رساند. او از نوشته های بیشماری نام برد که در آن نویسندگان به ترمیم دنیای امروزی کمک میکنند و یا مرهمی برای خوانندگان خود فراهم میسازند تا بهتر با بیماری ها، رنج ها، تنهایی ها، مشکلات و مرگ در دنیای هم روزگار کنار بیایند.

کمیتة تخصصی زبان فرانسه در چهارمین نشست تخصصی خود با عنوان «جنبه های بالقوة بحران ادبیات» در تاریخ 29 بهمن ماه میزبان زبانشناس معروف فرانسوی دومینیک منگنو، استاد ممتاز دانشگاه پاریس و از بینان‌گذران تحلیل گفتمان بود. منگنو در کتابی تحت عنوان ضد سنت-پروست یا پایان ادبیات به بحران معاصر ادبیات در فرانسه اشاره میکند و افزون بر دگرگونی های جامعه و پیشرفت تکنولوژی های مدرن، نقش مارسل پروست، نویسندة جستار ضد سنت-بوو را در پیدایش شکل خاصی از ادبیات کلیدی میداند. کوتاه یادآور شویم که پروست با تمایز منِ اجتماعی از منِ واقعی، اثر هنری و ادبی را زاییدة من واقعی میدانست. به باور منگنو، این نوع خاص از ادبیات که در انگارة من واقعی پروست ریشه دارد و سپس نقد نو نیز در سالهای 1960 در ترویج و توسعه آن کوشیده و سرانجام رفته رفته در دانشگاه ها از جایگاه خاصی برخوردار شده است، امروزه دیگر دچار افول و زوال گشته است چه انگارة مولف در اثر دگرگونی های جامعه و پیشرفت فناوری کاملا دستخوش تغییر شده است و دیگر از اقتدار گذشتة آن به شدت کاسته شده است.